ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΔΑΝΑΚΟΥ ΝΑΞΟΥ
ΔΑΝΑΚΟΣ ΝΑΞΟΥ
Καλώς ήρθατε στον Δανακό Νάξου, ένα μέρος πλούσιο σε ιστορία, εκπληκτικά αξιοθέατα και φυσική ομορφιά. Εξερευνήστε μαζί μας αυτή την μαγευτική τοποθεσία...
Η Ιστορία μας
Ο Δανακός είναι ένα από τα αρχαιότερα χωριά της Νάξου. Αναφέρεται στον Όμηρο, τον Θουκιδίδη, τον Πίνδαρο κ.ά. Το όνομά του, κατά μία άποψη, προέρχεται από τους Δαναούς που θεωρούνται οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού, ενώ κατ’ άλλη από την αρχαία λέξη «Δάναξ» «δάνακες στον πληθυντικό» όπως ονόμαζαν στην αρχαιότητα τα καλάμια, που υπήρχαν άφθονα στην περιοχή. Παλαιότερα, ακόμα και κατά τη δεκαετία του 50, αρκετοί κάτοικοι του χωριού χρησιμοποιούσαν τα καλάμια αυτά, για να φτιάχνουν καλάθια και τα πανέρια (κοφίνια) τα οποία διέθεταν σχεδόν σε όλο το νησί ως κύριο μέσο συσκευασίας για την μεταφορά αγροτικών κυρίως προϊόντων
Φωτό: Μέρος της ΒΔ πλευράς του Δανακού
Τοποθεσία
Ο Δανακός είναι ένα ημιορεινό αγροτικό χωριό της βορειοανατολικής Νάξου, ανάμεσα στο Φιλότι και στην Απείρανθο, σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από την Χώρα την Πρωτεύουσα του νησιού, σε υψόμετρο 370-410μ. στο μυχό μιας ρεματιάς, που έχει σχηματιστεί στους πρόποδες του όρους Ζευς (ή Ζας όπως είναι στην τοπική διάλεκτο). Παλιότερα βρισκόταν ανατολικότερα πιο κοντά στη θάλασσα αλλά μετά από επίθεση πειρατών κατά την οποία σφαγιάστηκε μεγάλος αριθμός των κατοίκων, το χωριό μετακινήθηκε δυτικότερα στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, δυσδιάκριτο από τις ακτές, όπως τα περισσότερα χωριά της Νάξου και των Κυκλάδων γενικότερα.
Η ύπαρξη πολλών διάσπαρτων εκκλησιών, κατά τους ιστορικούς, ίσως να σημαίνει, ότι στο σημείο αυτό ήταν ο κύριος οικισμός, με διάσπαρτες εστίες κοντά στις εκκλησίες. Αυτό φαίνεται πιθανόν αφού ακόμα και σε πρόσφατα χρόνια γεωργοί και κτηνοτρόφοι συνήθιζαν να διαμένουν για να επιτηρούν τις καλλιέργειες και τα κοπάδια τους. Αν τα κτήματα ήταν απομακρυσμένα έφτιαχναν μέσα σ΄αυτά, μικρές πετρόκτιστες χαρακτηριστικής εμφάνισης οικίες (μητάτους), τις οποίες χρησιμοποιούσαν κατά τη διάρκεια της καρποφορίας. Πολλοί από αυτούς σώζονται μέχρι σήμερα και μερικοί είναι σε πολύ καλή κατάσταση.
Πληθυσμός
Ο πλυθησμός του χωριού επηρεάστηκε από το κύμα της αστυφιλίας που παρουσιάστηκε σε όλη τη Χώρα τις δεκαετίες του ’50-60 όταν μεγάλος αριθμός κατοίκων από ημιαστικές και κυρίως αγροτικές περιοχές μετακινήθηκαν σε αστικά κέντρα όπου οι κρατικές παροχές ήταν καλύτερες. Όμως από το 2011 παρατηρήθηκε μια σταθερότητα του μόνιμου πληθυσμού του χωριού. Κατά τα τελευταία χρόνια μάλιστα, παρατηρείται μια αύξηση του πληθυσμού, που οφείλεται στον επαναπατρισμό κάποιων κατοίκων αλλά και κυρίως στην εγκατάσταση νέων ζευγαριών στο χωριό. Από τα νέα αυτά ζευγάρια έχουν γεννηθεί οκτώ παιδιά και αναμένονται και άλλα, ενώ έχει αποβιώσει ένα άτομο. Η αύξηση του πληθυσμού από γεννήσεις αποτελεί τον βασικό μοχλό πληθυσμιακής ανάπτυξης και σηματοδοτεί την ανοδική πορεία του πληθυσμού.
Οι κάτοικοι, κατά κύριο λόγο, ασχολούνται με την Κτηνοτροφία και τη Γεωργία. Η Γεωργία είναι περιορισμένη γιατί η μορφολογία του εδάφους επιτρέπει την καλλιέργεια μόνο στην μικρή έκταση των αναβαθμίδων που κατασκευάζονται στις πλαγιές των βουνών.
Η διευκόλυνση που προσφέρει η βελτίωση των δημοσίων και ιδιωτικών μετακινήσεων, βοηθά πολλά άτομα από το χωριό και κυρίως νέους να μεταβαίνων σε άλλους οικισμούς του νησιού, για να εργαστούν στην παροχή υπηρεσιών χωρίς να εγκαταλείπουν τον τόπο τους. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούν δύο ταβέρνες, γνωστές από τις υπηρεσίες και τα τοπικά εδέσματα που προσφέρουν. Οι ταβέρνες αυτές προσφέρουν μερική εργασία σε κατοίκους του χωριού κατά τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες.
Τα βασικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού είναι ότι είναι άνθρωποι ευχάριστοι και φιλόξενοι.
Στον Δανακό έχει γεννηθεί και μεγαλώσει η Δημοτική ποιήτρια Ειρήνη Χάλκου (Χαλκορήνη). Οι ποιητικές συλλογές της οποίας έχουν δημοσιευθεί με τη συνδρομή του εξωραϊστικού συλλόγου των απανταχού Δανακιωτών « Η Ζωοδόχος Πηγή». Πολλά από τα ποιήματά της έχουν μελοποιηθεί από επώνυμους αλλά και αγνώστους μουσικούς, γνωστά σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Επίσης στον Δανακό έχει γεννηθεί, μεγαλώσει και ζει ο Δημήτριος Νικολάου Τσάφος, με το παρατσούκλι «Μιμίκος», ο οποίος είναι ευρέως γνωστός από τα παραμύθια που διηγείται και τις ρίμες που φτιάχνει με ευκαιρία την καθημερινή ζωή, κοινωνικά γεγονότα όπως οι γάμοι, οι γεννήσεις, τοπικά ή εθνικά θέματα. Μέρος από τα παραμύθια που διηγείται, με τη συνδρομή της Πολιτισμικής Εταιρίας Δανακού Νάξου (ΠΕΔΑΝ) έχουν δημοσιευτεί σε βιβλίο με τίτλο: Παραδοσιακά παραμύθια Δανακού Νάξου: Τα παραμύθια του Μιμίκου. Είναι επίσης γνωστός από την κατασκευή λαϊκών τοπικών οργάνων, τη τζαμπούνα και τα ντουμπάκια.
Η τοπική διάλεκτος είναι η ίδια που χρησιμοποιείται και στο διπλανό χωριό, την Απείρανθο καθώς και στην Κρήτη. Η διάλεκτος αυτή αποτελεί αντικείμενο μελέτης για την καταγωγή των κατοίκων του χωριού
Σημαντικό παράγοντα στην κοινωνική ζωή του χωριού αποτελούν οι δραστηριότητες της εκκλησίας. Η άοκνη προσπάθεια του Ιερέα και του εκκλησιαστικού συμβουλίου με τις κυριακάτικες, εορταστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις ενισχύουν την κοινωνική ζωή των κατοίκων του και προβάλλουν το χωριό και την φιλοξενία των κατοίκων σε επισκέπτες του χωριού. Πολλοί κάτοικοι γειτονικών χωριών παρακολουθούν την κυριακάτικη λειτουργία και τις εκδηλώσεις αυτές στο χωριό μας.
Μνημεία και Αξιοθέατα
Μονή Φωτοδότη
Σημαντικότερο εκκλησιαστικό μνημείο του Δανακού θεωρείται η μονή του «Φωτοδότη», η οποία βρίσκεται στο βόρειο μέρος του χωριού προς την Απείρανθο.
Η ανέγερση της μονής αποτελεί θέμα αρκετών μύθων και παραδόσεων, οι οποίοι με τις ανασκαφές και τις έρευνες που διεξάγονται, αποδεικνύεται ότι βρίσκονται στα πλαίσια της πραγματικότητας. Η επικρατέστερη είναι αυτή που θέλει το μοναστήρι να έχει κτιστεί από βυζαντινή πριγκίπισσα (την Άννα την Κομνηνή), η οποία κινδύνευσε από θαλασσοταραχή και έκανε τάμα να κτίσει το μοναστήρι στο σημείο, που θα της παρουσιαστεί φως ως ένδειξη ύπαρξης ξηράς.
Η παράδοση λέει ότι η πριγκίπισσα είδε φως στο συγκεκριμένο σημείο, όπου και ανήγειρε την μονή του «Φωτοδότη». Η Μονή είναι αφιερωμένη στην μεταμόρφωση του Σωτήρος που εορτάζεται πανηγυρικά την 6η Αυγούστου.
Η πιο ρεαλιστική άποψη είναι εκείνη, κατά την οποία στη θέση αυτή υπήρχαν τα ερείπια αρχαίου ναού, στα οποία είχε καταφύγει βοσκός για να προστατευτεί από τη θεομηνία και άναψε φωτιά για να ζεσταθεί. Τις φλόγες από την φωτιά αυτή θα πρέπει να είδε η Βυζαντινή πριγκίπισσα.
Ζωοδόχος Πηγή
Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής είναι η ενοριακή εκκλησία του χωριού. Η εκκλησία είναι πετρόκτιστη, δίκλιτη Βασιλική χωρίς τρούλο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία για την επιλογή της τοποθεσίας ανέγερσης του Ναού.
Στη θέση στην οποία βρίσκεται η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής υπήρχε άγρια βλάστηση που χρησίμευε ως καταφύγιο μη ήμερων ζώων. Οι κάτοικοι δεν τολμούσαν να πλησιάσουν, παρά το γεγονός ότι γνώριζαν ότι πίσω από αυτή την πυκνή βλάστηση υπήρχε η πηγή, η οποία τους τροφοδοτούσε με άφθονο νερό για τις οικογενειακές και επαγγελματικές τους δραστηριότητες.
Άγιος Ιωάννης ο θεολόγος
Βορειοανατολικά του Δανακού σε ύψωμα βρίσκεται ο βυζαντινός Ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Το ύψωμα είναι στην είσοδο του χωριού και έχει πανοραμική θέα ανατολικά στη θάλασσα και στα νησιά Δονούσα και Μάκαρες.
Ο Ναός θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα βυζαντινού ναού με ανεικονικές τοιχογραφίες. Βάσει των τοιχογραφιών αυτών υπολογίζεται ότι ο ναός κτίστηκε τον 9ο αιώνα. Πραγματοποιούνται εργασίες αποκατάστασης και αναστύλωσής του από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και από την ενορία, οι οποίες αναμένεται να αναδείξουν τον σημαντικό αυτό ναό.
Στην φωτογραφία φαίνεται η Ανατολική Πλευρά του Ναού.
Άγιος Γεώργιος στη Ρωπική
Ο Άγιος Γεώργιος είναι βυζαντινός ναός και βρίσκεται ανατολικά του χωριού σε απόσταση 1.5 περίπου χιλιομέτρου, στο δρόμο που οδηγεί στις ανατολικές ακτές του Νησιού στην τοποθεσία Ρωπική. Στην ουσία πρόκειται για δύο μονόχωρους ναούς κτισμένους σε επαφή. Κατά καιρούς έχουν γίνει εργασίες συντήρησης αλλά λόγω της σπουδαιότητας του Ναού απαιτείται πλήρης αποκατάσταση
Η Ρεματιά του Δανακού
Η ρεματιά του Δανακού είναι ένα φυσικό μνημείο με πλούσια βλάστηση, κυρίως πλατάνια και πικροδάφνες (φυλλάδες στην τοπική διάλεκτο) και αντραμιθιές που μαρτυρούν το είδος της τοπικής βλάστησης.
Το νερό της πηγής τροφοδοτεί τα νοικοκυριά για την καθημερινή ζωή και χρησιμοποιείται για το πότισμα των αγρών και των κοπαδιών των κτηνοτρόφων. Παλαιότερα τροφοδοτούσε επίσης και τους επτά νερόμυλους, που άλεθαν το στάρι των κατοίκων του χωριού αλλά και των πλησιέστερων χωριών.
Η Πολτισμική Εταιρία Δανακού Νάξου
Λαογραφική Συλλογή
Η Λαογραφική Συλλογή βρίκσεται υπό συγκρότηση.